De privacybescherming van kinderen is ook een politiek thema. Stichting Take Back Your Privacy sprak met Marieke Koekkoek, Tweede Kamerlid voor de pan-Europese partij Volt. Volt noemt onderwijs en digitalisering sleutelelementen van de 21e eeuw. Mevrouw Koekkoek heeft een juridische achtergrond en kreeg onder meer als onderzoeker en advocaat te maken met privacygerelateerde vraagstukken. TBYP vroeg haar naar haar inzet voor de privacyrechten van Nederlanders, en meer specifiek Nederlandse kinderen. Ook komt de TikTok-actie van TBYP aan bod.
1. Waarom bent u zich gaan inzetten voor de privacyrechten van Nederlanders? Was er een concrete aanleiding?
Als onderzoeker heb ik gewerkt aan het vraagstuk omtrent rechtsmacht en privacyregels, waarna ik me als advocaat in opleiding bezig heb gehouden met privacy en IP-gerelateerde vragen. Ik wist dus al iets van het belang van privacy rechten en de uitdagingen voordat ik als Kamerlid begon. Het baart me zorgen dat we digitalisering (en alle regels die daarbij horen) vaak zien als iets technisch, iets waar we normaal niks mee te maken hebben. Hierdoor krijgen (onder andere) bedrijven veel ruimte om de regels te bepalen, iets wat we normaal gesproken in de samenleving aan een democratisch gekozen overheid overlaten. Het is voor mij evident dat de rechten die je hebt in de fysieke wereld ook in de digitale wereld moeten gelden. Tegelijkertijd moeten we ervoor zorgen dat we niet uit onbegrip te voorzichtig zijn, en dit ons tegenhoudt om dingen te doen die levens verbeteren. Dat vind ik de uitdaging als Kamerlid: om die balans te vinden en in wetgeving terug te laten komen.
2. Kunt u iets vertellen over wat u doet als Kamerlid in de strijd voor een veiliger internet voor kinderen?
Volt wil dat kinderen op school les krijgen in digitale vaardigheid én weerbaarheid. In Finland gingen ze ons al voor. De vrijheid van informatie op het internet is een groot goed, maar net zoals we kinderen leren wat goede bronnen zijn wanneer ze een werkstuk of paper schrijven, moeten we er ook voor zorgen dat ze weten wat ze wel en niet moeten geloven op het internet.
Daarnaast willen we een goede implementatie in Nederland van de Europese Digital Services Act om het verspreiden van desinformatie tegen te gaan. En werken we aan een verplicht algoritmeregister voor overheidsinstanties, zodat duidelijk is op basis waarvan selectiekeuzes gemaakt worden. Meer transparantie en begrijpelijke informatie over het gebruik van algoritmes online zou ook nuttig zijn (zoals op sociale media). Daarbij willen we ons ook inzetten voor een verbod op micro-targeting, waarbij je dus niet specifieke persoonsgerichte reclame mag sturen. Zeker niet als het om kinderen gaat.
3. Kan de overheid meer doen om kinderen te beschermen in het digitale domein?
Zeker. Zo zouden we graag zien dat de overheid de Code voor Kinderrechten implementeert en actief informeert wat de rechten en mogelijkheden zijn voor jongeren. Ook zou (een deel van) de Code omgezet kunnen worden in juridisch afdwingbare regelgeving. Het is goed als we minder afhankelijk zijn van zelf- en co-regulering voor grote platforms, met name als het om kinderen gaat. En de handhaving van huidige wet- en regelgeving (zoals toezicht van AP op de AVG) moeten we versterken. Dat betekent niet per se meer geld, maar wel betere besteding van de middelen en een focus op de terreinen waar veel misgaat of waar de risico’s groot zijn. Anders is het een tandeloze tijger, die AVG.
4. Heeft u zelf wel eens te maken gehad met een schending van uw privacy?
Dat komt sinds ik Kamerlid ben regelmatig voor. Er wordt van alles geroepen en beweerd over Kamerleden, en natuurlijk krijg ik ook een goede dosis bedreigingen en verwensingen binnen. Dat lijkt tegenwoordig de standaard te zijn bij dit werk. Met name Twitter is hierin een ontregelend medium. Ik neem dan ook verschillende voorzorgsmaatregelen, zodat mijn adres onvindbaar is, mijn kinderen online niet-traceerbaar zijn en mijn bewegingen niet ver van tevoren bekend zijn (als ik naar een evenement ga). Op het moment dat je privacy onder druk komt te staan wordt pas duidelijk hoe belangrijk het is om bepaalde gegevens voor jezelf te kunnen houden.
5. Wat zou u Take Back Your Privacy en de Consumentenbond willen adviseren in hun actie tegen de privacy- en consumentenrechtschendingen door TikTok?
Niet opgeven. Strategisch procederen werkt! Denk bijvoorbeeld aan de Urgenda-zaak. Activeer ook de samenleving en politiek. In de strijd voor digitale vrijheid en veiligheid moeten we allemaal samenwerken.