Stichting Take Back Your Privacy

De ChristenUnie maakt zich zorgen over de impact van TikTok en het gebrek aan privacybescherming dat TikTok kinderen geeft. ChristenUnie Kamerlid Don Ceder stelde Kamervragen over de handelswijze van TikTok en de doorgifte van persoonsgegevens van kinderen naar landen als China. Daarnaast verzocht de heer Ceder de regering om socialmediaplatformen te dwingen de algoritmes voor kinderen uit te zetten of aangepaste varianten te maken.

TBYP sprak met dhr. Ceder, die zich in dit kader actief inzet voor de bescherming van Nederlandse kinderen en hun ouders. Hij geeft zijn visie op veilig internetten voor kinderen, en wat de overheid in dit kader kan doen om Nederlandse kinderen te beschermen.

Waarom bent u zich gaan inzetten voor de privacyrechten van Nederlanders? Was er een concrete aanleiding?

De ChristenUnie vindt dat de overheid een taak heeft om op te komen voor wat en wie kwetsbaar is. Dat geldt in het fysieke domein maar ook in het digitale domein. Ook je privacy is iets wat kwetsbaar is. Ik heb bijvoorbeeld tientallen ouders bijgestaan die slachtoffer zijn geworden van de Toeslagenaffaire. Die stonden op lijsten waar ze geen idee van hadden en gegevens werden zonder toestemming gedeeld en misbruikt. Een groot onrecht.

Kunt u iets vertellen over wat u doet als Kamerlid in de strijd voor een veiliger internet voor kinderen?

Juist kinderen zijn kwetsbaar op het internet. Kinderen moeten onbezorgd kunnen opgroeien, ook online. Dat betekent een omgeving waarin ze niet worden gevolgd en in een algoritmefuik terecht komen. Waar ze worden beschermd tegen schadelijke content en apps die doelbewust inspelen op de zwaktes van kinderen. Ik zet me ervoor in om de rechten van kinderen online te verbeteren. Bijvoorbeeld via wettelijke borging van de Code voor Kinderrechten maar ook door kritisch op te treden tegen de slechte wijze waarop social mediabedrijven omgaan met de bescherming van kinderen.

Kan de overheid meer doen om kinderen te beschermen in het digitale domein?

Ja, de overheid kan en moet meer doen. Bijvoorbeeld via het wettelijk borgen van een Kind Impact Assessment. Daarmee kan van ontwerpers van digitale middelen bindend worden gevraagd om bescherming van kinderen bij ontwerp en doorontwikkeling een centrale plek te geven. Maar ook door kinderen en hun ouders weerbaar te maken. Niet als excuus om niet over te gaan tot regulering maar wél om ervoor te zorgen dat dit gesprek ook plaatsvindt aan de keukentafel. Dat ouders snappen dat wanneer je kind een gratis dienst gebruikt, het kind vaak niet de klant maar het product is.

Heeft u zelf wel eens te maken gehad met een schending van uw privacy?

Ook ik maak gebruik van social media en aangezien de meeste apps zich niet aan de wet houden heb ook ik geregeld te maken met schending van privacy, micro-targeting, algoritme fuiken en datalekken.

Wat zou u Take Back Your Privacy en de Consumentenbond willen adviseren in hun actie tegen de privacy- en consumentenrechtschendingen door TikTok?

Jullie voeren de goede strijd, daar ben ik van overtuigd. En er ligt een opdracht voor de Autoriteit Persoonsgegevens en politiek om ervoor te zorgen dat de wet beter wordt gehandhaafd. Maar als maatschappelijke organisaties zie ik nog wel eens kans omdat je de mogelijkheid hebt om het gesprek over schendingen door TikTok breder te voeren. Door actief het publieke debat op te zoeken en zo ook ouders te doordringen van de risico’s die achter de façade van dansjes en kattenfilmpjes schuilt.

Naar aanleiding van een bericht van de NOS dat Chinese TikTok medewerkers toegang krijgen tot persoonsgegevens van Europese TikTok gebruikers, hebben verschillende kamerleden hierover vragen aan het kabinet gesteld. Staatssecretaris Van Huffelen heeft deze vragen, mede namens de minister voor Rechtsbescherming, beantwoord.

De kernboodschap van deze antwoorden is als volgt:

Onduidelijkheid over hoeveelheid minderjarige TikTok-gebruikers – De staatssecretaris heeft bij TikTok nagevraagd hoeveel minderjarige TikTok-gebruikers er in Nederland zijn, maar TikTok weigert om deze informatie te verstrekken. De staatssecretaris merkt op dat de juistheid van de opgegeven leeftijd niet door TikTok wordt geverifieerd en dat Brits onderzoek heeft uitgewezen dat veel kinderen een social media-account voor volwassenen hebben.

Doorgifte van persoonsgegevens naar China in strijd met de AVG is “absoluut onacceptabel” – TikTok is ook gevraagd om opheldering te geven over de vraag welke medewerkers toegang hebben tot welke gegevens, maar ook op deze vraag wilde TikTok geen antwoord geven. Het kabinet vindt het “absoluut onacceptabel” wanneer persoonsgegevens van Nederlandse gebruikers van TikTok – dat zijn met name kinderen – onrechtmatig in handen van de Chinese overheid komen.

Staatssecretaris gaat gesprek aan met TikTok – Er staat op 6 december 2022 een gesprek gepland met TikTok waarbij de uitgangspunten van de privacybescherming bij TikTok onder de aandacht zullen worden gebracht.

De Stichting Take Back Your Privacy heeft een eerste succes geboekt in haar collectieve actie tegen TikTok. De Nederlandse rechter stelt vast dat zij bevoegd is om over de claims van de Stichting tegen TikTok te oordelen.

Vonnis: Stichting krijgt gelijk

In het vonnis van 9 november 2022 heeft de rechtbank Amsterdam de Stichting op alle punten in het gelijk gesteld:

Nederlandse rechter is bevoegd. TikTok had betoogd dat de Nederlandse rechter niet over de claims van de Stichting zou mogen oordelen omdat, kort gezegd, TikTok niet in Nederland is gevestigd. Dit verweer is door de rechtbank van tafel geveegd. In lijn met wat de Stichting betoogde, oordeelt de rechtbank Amsterdam dat zij bevoegd is om over alle vorderingen van de Stichting op TikTok te oordelen.

Prejudiciële vragen zijn onnodig. De rechtbank wijst het verzoek van TikTok van de hand om prejudiciële vragen te stellen aan het Europese Hof van Justitie. De rechtbank oordeelt dat deze vragen onnodig zijn.

Procedure wordt niet aangehouden. De poging van TikTok om vertraging te veroorzaken via een aanhouding faalt. De rechtbank stelt vast dat een aanhouding in strijd is met de goede procesorde. Er is geen goede reden de zaak nu te pauzeren.

Geen tussentijds hoger beroep. TikToks verzoek om nu hoger beroep in te stellen is afgewezen door de rechtbank.

Al met al betekent dit dat de procedure nu verder gaat, ondanks TikToks verwoede pogingen om de zaak te vertragen. Dit is goed nieuws voor de kinderen wiens rechten nog steeds elke dag worden geschonden door TikTok. Friederike van der Jagt, voorzitter van Stichting Take Back Your Privacy, zegt over het vonnis: “Wij zijn blij met deze eerste overwinning. Het is ontzettend belangrijk dat de rechter bereid is de zaak te beoordelen, want TikTok zal moeten stoppen met haar onrechtmatige praktijken. Kinderen moeten in de toekomst veilig gebruik kunnen maken van TikTok.”

Volgende stappen

De vervolgstap is dat nu de tweede fase van de procedure van start gaat. Dat wil zeggen dat de rechtbank gaat beoordelen welke stichtingen ontvankelijk zijn. De rechtbank zal dan een exclusieve belangenbehartiger aanwijzen uit de groep van ontvankelijke eisers. Meer concreet:

Op 21 december 2022 moet de Stichting een akte nemen waarin het uiteenzet waarom zij als exclusieve belangenbehartiger moet worden benoemd.
Op 1 februari 2023 moet TikTok vervolgens een conclusie van antwoord indienen, waarin zij zich uitlaat over (i) de ontvankelijkheid van de stichtingen, (ii) toepasselijk recht en (iii) benoeming exclusieve belangenbehartiger.
Daarna zal een zitting plaatsvinden en volgt een vonnis van de rechtbank.

Aanmelden

De Stichting Take Back Your Privacy en haar samenwerkingspartner de Consumentenbond roepen consumenten op de actie te steunen en zich aan te melden. Dat geldt met name voor (ouders van) kinderen die in Nederland TikTok of de voorloper van TikTok, musical.ly, hebben gebruikt sinds 25 mei 2018. Aanmelden kan hier en is gratis.

Zie hier voor de officiële persverklaring van de Stichting Take Back Your Privacy en de Consumentenbond.

In een persverklaring van TikTok over haar nieuwe privacybeleid voor Europa maakt TikTok duidelijk dat Europese gebruikersgegevens toegankelijk (zullen) zijn buiten Europa, o.a. in China. Medewerkers van TikTok kunnen vanuit Brazilië, Canada, China, Israël, Japan, Maleisië, de Filipijnen, Singapore, Zuid-Korea en de Verenigde Staten op afstand bij Europese gebruikersgegevens.

Daarnaast bevestigt TikTok dat op dit moment Europese gebruikersgegevens niet in Europa worden opgeslagen, maar in de VS en Singapore.

Dat TikTok persoonsgegevens van gebruikers toegankelijk maakt en opslaat buiten de EU is problematisch. Landen buiten de EU bieden niet hetzelfde privacybeschermingsniveau en voor dergelijke doorgiftes gelden strenge eisen, waar TikTok niet aan lijkt te voldoen. Stichting Take Back Your Privacy heeft daarom ook in haar dagvaarding uiteengezet dat TikTok onrechtmatig handelt door de persoonsgegevens van Europese TikTok-gebruikers buiten de EU te verwerken.

Je kunt je (kind) nog altijd aansluiten bij de actie die wij samen met de Consumentenbond tegen TikTok voeren. Klik hier voor meer informatie en om je aan te melden.