Stichting Take Back Your Privacy

Voorzitter van Stichting Take Back Your Privacy (“TBYP”) Friederike van der Jagt is geïnterviewd door het Financieele Dagblad over de nieuwe ‘privacywashing’-campagne van TikTok. Aan bod komt ook de collectieve schadevergoedingsactie die TBYP met steun van de Consumentenbond onderneemt tegen TikTok. Volgens Van der Jagt is het niet toevallig dat TikTok nu deze campagne in onder meer Den Haag voert: vanwege maatschappelijke druk probeert TikTok beleidsmakers en de publieke opinie ervan te overtuigen dat zij privacy- en consumentenrechten serieus neemt. Van der Jagt noemt dit ‘privacywashing’ en is niet overtuigd van de inspanningen van TikTok.

Op 28 juni a.s. vindt er een zitting plaats in de TikTok-zaak, waarin TBYP eist dat TikTok zich aan de wet houdt en €2 miljard schadevergoeding vordert namens Nederlandse minderjarige TikTok-gebruikers.

Op 23 maart 2023 moest de CEO van TikTok, Chew, voor het Amerikaanse Congres verschijnen. Chew werd urenlang kritisch verhoord door de congresleden over o.a. TikToks banden met China, het gebrek aan privacy op de TikTok App en de gevaren voor kinderen. Er is al veel gezegd en geschreven over dit unieke politieke spektakel. De media focust daarbij vooral op de mogelijke gevolgen van deze getuigenis en de observatie dat Chew er niet in is geslaagd om de congresleden gerust te stellen. De vraag die daarbij luidt: vormt dit wellicht de aanloop voor verbod of een gedwongen verkoop van TikTok in de Verenigde Staten?

Stichting Take Back Your Privacy (“TBYP“) heeft samen met advocatenkantoor Scott+Scott geassisteerd bij de voorbereiding van de hoorzitting. Zo hebben zij informatie verstrekt en suggesties gedaan voor vragen die aan Chew konden worden gesteld. In 2021 is TBYP in samenwerking met de Consumentenbondeen collectieve schadevergoedingsactie gestart tegen TikTok namens kinderen die gebruikmaken van TikTok.

TBYP heeft vijf belangrijke conclusies (‘take-aways’) getrokken uit de hoorzitting in het Congres, die niet zien op een mogelijk verbod van de TikTok App (of andere mogelijke politieke maatregelen). Deze take-aways onderstrepen het belang van de Nederlandse rechtszaak van TBYP. Ook laten ze zien waarom ouders zich bewust moeten zijn van de risico’s wanneer hun kinderen op TikTok zitten.

1. TikTok brengt enkele verbeteringen aan in de TikTok App, maar alleen in de VS

Om een verbod of een andere drastische maatregel van de Amerikaanse overheid te vermijden, heeft TikTok onlangs verschillende zogenaamde verbeteringen aangebracht aan de TikTok App.

Een van die verbeteringen is dat TikTok verschillende versies van de App heeft geïntroduceerd voor kinderen in verschillende leeftijdscategorieën onder de 18 jaar. In de VS introduceerde TikTok een ‘jonger dan 13’-versie met – volgens Chew’s verklaring – “nul advertenties” in die versie. Deze ‘jonger dan 13’-versie is echter alleen in de VS geïntroduceerd. Hoewel TikTok officieel niet beschikbaar is in Nederland onder de 13 jaar, blijkt uit de cijfers dat in de praktijk honderdduizenden kinderen onder de 13 jaar wel degelijk TikTok gebruiken in Nederland. In tegenstelling tot kinderen in de VS worden kinderen onder de 13 jaar in Nederland wel onderworpen aan gepersonaliseerde advertenties (dit in strijd met privacy- en consumentenwetgeving).

2. Druk van de overheid of door rechtszaken is effectief

De tweede take-away bouwt voort op de eerste en dat is de constatering dat de uitoefening van druk op TikTok, of die nu komt van overheidsorganisaties of van rechtszaken, TikTok effectief dwingt om verbeteringen in de App aan te brengen en de veiligheid van het gebruik te verbeteren.

TBYP is van mening dat deze verbeteringen ook in Nederland moeten worden doorgevoerd. Daarnaast nemen de verbeteringen niet weg dat TikTok op veel punten nog steeds voldoet niet aan de privacy- en consumentenwetgeving.

3. TikTok kan op vele manieren schadelijk zijn voor kinderen

Wat heel duidelijk werd tijdens het verhoor van Chew en de verschillende vragen die aan hem werd gesteld, is dat er veel (mogelijke) risico’s kleven aan het gebruik van TikTok. TikTok kan op veel verschillende manieren een schadelijk effect hebben op kinderen. Een eerste zeer bekend probleem is dat op TikTok verschillende “challenges” worden gepromoot (bijvoorbeeld de Black-out challenge), die in sommige gevallen hebben geleid tot lichamelijk letsel en in enkele keren zelfs tot de dood. Ten tweede leert TikTok haar (jonge) gebruikers erg goed kennen door haar geavanceerde algoritme. Hierdoor kan TikTok content (video’s) aanbieden die inspelen op de onzekere en kwetsbare kanten van kinderen (bijvoorbeeld video’s over eetstoornissen, onrealistische schoonheidsidealen of depressies). Ten derde hebben de verslavende werking van TikTok en het problematisch lange gebruik een negatieve invloed op de slaap en de mentale gezondheid van kinderen in het algemeen. Ten vierde wordt er op TikTok veel misinformatie verspreid, zoals bijvoorbeeld over de zogenaamde gevaren van de COVID-vaccinatie.

4. TikTok probeert verantwoordelijkheid voor veilig gebruik af te schuiven op de gebruikers zelf

Een vierde take-away is dat TikTok de verantwoordelijkheid voor veilig gebruik probeert af te schuiven op de gebruikers zelf (en in het geval van kinderen: op hun ouders). Deze strategie is niet ongebruikelijk. Zo heeft bijvoorbeeld de tabaksindustrie in het verleden ook gehamerd op de eigen verantwoordelijkheid van de roker en diens vrije keuze. Ook TikTok verwijst naar de ouders voor veilig gebruik van TikTok door hun kinderen.

TikTok heeft onlangs een nieuwe functie voor gezinnen (“family pairing”) geïntroduceerd, zodat ouders en hun kinderen gezamenlijk keuzes kunnen maken die zij verstandig vinden voor hun gezin. Maar om toegang te krijgen tot gezinskoppeling, moeten ouders ook de TikTok-app op hun telefoon downloaden. Een slimme truc van TikTok om het aantal TikTok-gebruikers te verhogen. Tijdens de hoorzitting moedigde Chew bovendien ouders aan om met hun kinderen in gesprek te gaan over tijdslimieten en veilig gebruik van de app. Het is echter TikTok zelf die moetzorgen voor veilig gebruik van de App en die een dienst moet aanbieden die voldoet aan de privacy- en consumentenwetgeving.

5. Uitgebreide gegevensverzameling: TikTok weet mogelijk meer over uw kind dan uzelf

Zoals uit de hoorzitting bleek, is er niet veel dat TikTok niet weet over de gebruikers, en dus ook de kinderen die op TikTok zitten. TikTok verzamelt enorme hoeveelheden gegevens om een goed profiel van een kind te krijgen. Wanneer dit profiel, met daarin de interesses van een kind, is samengesteld, kan TikTok de juiste content aanbieden om het kind zo lang mogelijk op TikTok te houden.

Belangrijk is dat TikTok niet alleen informatie over een gebruiker binnen de app verzamelt, maar ook buiten de app. Zo verzamelt TikTok bijvoorbeeld informatie over haar gebruikers uit andere openbaar beschikbare bronnen. Chew kon echter geen antwoord geven op de vraag waarom het verzamelen van niet-TikTok-gegevens (dus verzamelde gegevens uit andere bronnen) nodig was om de TikTok-dienst aan te bieden. En op de vraag of China al deze gegevens kon gebruiken om Amerikaanse TikTok-gebruikers te bespioneren, antwoordde Chew: “Ik denk niet dat spionage de juiste manier is om het te beschrijven“. De conclusie is dus: TikTok weet veel over zijn gebruikers en het is onduidelijk wat TikTok eigenlijk met al die gegevens doet.

Recent vernamen wij dat ons oud-bestuurslid Pieter-Paul Saasen is overleden. Pieter-Paul was vanaf de oprichting van TBYP onze penningmeester. Wij waren enorm blij dat Pieter-Paul naast zijn rol als CFO en CEO bij Ctac zich wilde inzetten voor onze missie. Helaas was Pieter-Paul door persoonlijke omstandigheden genoodzaakt zijn taken voor de stichting neer te leggen in oktober 2021. Wij zijn dankbaar voor zijn inzet voor TBYP en verdrietig dat hem niet meer tijd gegund werd. Onze gedachten zijn bij zijn vrouw, kinderen, familie en naasten.

Voorzitter van Stichting Take Back Your Privacy Friederike van der Jagt sprak met Jip Schrijvers van “Het land van…” over de zaak die TBYP heeft aangespannen tegen TikTok. Het artikel is hier terug te lezen.

De Britse privacywaakhond, de Information Commissioner’s Office (ICO), heeft TikTok een boete van 12,7 miljoen pond opgelegd wegens het misbruiken van de persoonsgegevens van kinderen. ICO baseert de boete op verschillende schendingen van het Britse privacyrecht:

Ten eerste gebruiken meer dan één miljoen Britse kinderen TikTok terwijl zij nog niet 13 jaar zijn. Dit is in strijd met TikToks eigen voorwaarden.
Daarnaast verwerkt TikTok de persoonsgegevens van kinderen onder de 13 jaar zonder dat de ouders van deze kinderen daarvoor aan TikTok toestemming hebben gegeven (wat wel is vereist).
TikTok heeft onvoldoende gecheckt wie er allemaal gebruikmaken van TikTok en niet genoeg actie ondernomen om kinderen onder de 13 jaar te verwijderen van het platform.
Ook heeft TikTok nagelaten om gebruikers op een gemakkelijk te begrijpen manier adequate informatie te verstrekken over de wijze waarop hun gegevens worden verzameld, gebruikt en gedeeld.
TikTok heeft niet kunnen waarborgen dat de persoonsgegevens van haar Britse gebruikers rechtmatig, eerlijk en transparant werden verwerkt.

De schendingen waarop ICO haar boete baseert, zijn eerder ook door Stichting Take Back Your Privacy (TBYP) gesignaleerd. Deze aanklachten maken onderdeel uit van de collectieve actie die TBYP, met steun van de Consumentenbond, namens de kinderen in Nederland tegen TikTok heeft aangespannen. Het is een positieve ontwikkeling dat deze privacyschendingen nu door ICO zijn vastgesteld en beboet.

Aanmelden voor de collectieve actie van TBYP tegen TikTok kan nog steeds via deze link.

Stichting Take Back Your Privacy en de Consumentenbond hebben via het advocatenkantoor Scott + Scott de commissie voor Energie en Handel van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden geholpen bij het voorbereiden van de hoorzitting met TikTok-baas Shou Zi Chew op donderdag 23 maart.

De commissie voor Energie en Handel van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden wil van Chew weten hoe het zit met de privacy van TikTok-gebruikers, de beveiliging van door TikTok verzamelde data en of de Chinese regering toegang heeft tot die gegevens. Daarbij besteedt de commissie specifiek aandacht aan de veiligheid van kinderen op het populaire platform.

Onderzoek

Sandra Molenaar, directeur Consumentenbond: ‘TikTok schendt de privacy van zijn gebruikers heel bewust. Het verdient miljarden over de rug van kinderen. Het is ontzettend belangrijk dat die praktijken zichtbaar worden. En daarom is het ook zo goed dat het Amerikaanse Congres de expertise van de advocaten erkent en hen de gelegenheid heeft gegeven om de commissie te informeren.’

Zichtbaar

Friederike van der Jagt, voorzitter van de Stichting Take Back Your Privacy: ‘Voor onze claim hebben we uitgebreid onderzoek gedaan naar de manier waarop TikTok werkt. We hebben bewijs dat de app enorme hoeveelheden persoonlijke informatie van kinderen verzamelt. Op basis hiervan bouwt TikTok gedetailleerde profielen op en gebruikt die voor advertentiedoeleinden. Daarnaast beschermt het bedrijf deze jonge gebruikers niet tegen schadelijke video’s. Al die waardevolle informatie hebben we aangeleverd voor de hoorzitting. Ook hebben we vragen voorgesteld die de commissie kan stellen.’

Claim

Take Back Your Privacy startte met steun van de Consumentenbond in 2021 een collectieve actie tegen TikTok namens alle minderjarige TikTok-gebruikers in Nederland. Take Back Your Privacy eist dat TikTok de Nederlandse minderjarige TikTok-gebruikers een schadevergoeding betaalt voor het onrechtmatig verzamelen en verhandelen van hun gegevens. Ook moet het bedrijf verzamelde gegevens verwijderen, en zich voortaan aan de wet houden. Consumenten die de actie willen steunen of die compensatie voor hun kinderen willen, kunnen zich aanmelden.

Zie ook het nieuwsbericht op de website van de Consumentenbond.

Lees verder:

TikTok gedagvaard om schending rechten kinderen

Actie: TikTok schendt privacy van kinderen

De Chinese topman van TikTok, Shou Zi Chew, moet voor het Amerikaanse congres verschijnen. Daar zal hij op 23 maart 2023 worden gehoord over onder andere TikToks databescherming- en privacybeleid, de impact van TikTok op kinderen en de relatie van TikTok met de Chinese Communistische Partij. Zo zijn de congresleden bezorgd dat minderjarige TikTok-gebruikers schadelijke beelden te zien krijgen.

De voorzitter van de congrescommissie Cathy McMorris Rodgers legt uit: “We hebben onze zorgen duidelijk aan TikTok kenbaar gemaakt” en het is nu tijd om van TikTok “complete en eerlijke antwoorden te krijgen”.

Ook in Nederland maken Kamerleden zich steeds meer zorgen over TikTok. BNR bericht over een ware TikTok-exodus: Kamerleden laten TikTok links liggen of verwijderen de app in aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen vanwege de privacyrisico’s die met het gebruik van TikTok gepaard gaan.

Stichting Take Back Your Privacy blijft deze ontwikkelingen uiteraard nauwgezet volgen.

Mede onder druk van de collectieve actie van Take Back Your Privacy heeft TikTok moeten erkennen dat zij op dit moment persoonsgegevens van Europese gebruikers opslaat buiten de EU. Dit volgt uit een recent persbericht waarin TikTok aankondigt een datacentrum in Dublin (Ierland) te zullen gaan bouwen waar in de toekomst de persoonsgegevens van Europese TikTok-gebruikers zullen worden opgeslagen.

Dat TikTok de persoonsgegevens van gebruikers opslaat buiten de EU is problematisch. Landen buiten de EU bieden niet hetzelfde privacybeschermingsniveau en voor dergelijke doorgiftes gelden strenge eisen, waar TikTok niet aan lijkt te voldoen. Take Back Your Privacy heeft daarom ook in haar dagvaarding uiteengezet dat TikTok onrechtmatig handelt door de persoonsgegevens van Europese TikTok-gebruikers buiten de EU te verwerken.

Uiteraard blijven wij kritisch in de gaten houden wat TikTok nu precies met de persoonsgegevens gaat doen en of dit overeenstemt met de Europese privacyregels en zetten we onze procedure tegen TikTok voort.

Ben jij een minderjarige die gebruik maakt of heeft gemaakt van TikTok? Dan is TikTok ook met jouw persoonsgegevens niet goed omgegaan. Je kunt je nog altijd aansluiten bij de actie die wij samen met de Consumentenbond tegen TikTok voeren. Klik hier voor meer informatie en om je aan te melden!

Friederike van der Jagt, privacyrechtadvocaat en voorzitter van Stichting Take Back Your Privacy, deelt haar visie op de Code voor Kinderrechten en legt uit wat je als burger zelf kan doen om te zorgen dat privacywetgeving wordt nageleefd. Het interview is te vinden op de website van de Code voor Kinderrechten.

In een recente zaak tegen Facebook ligt de vraag voor onder welke voorwaarden consumentenbelangenbehartigers collectieve acties mogen starten in reactie op een inbreuk op de Algemene Verordening Gegevensbescherming (“AVG”). Het advies van de Advocaat-Generaal (“AG”) is duidelijk: er is veel ruimte voor collectieve acties voor belangenbehartigers, zoals de actie van Stichting Take Back Your Privacy tegen TikTok. De belangrijkste adviezen van de A-G zijn als volgt samen te vatten:

De AVG staat niet in de weg aan nationale regelgeving die consumentenbelangenorganisaties toestaat collectieve acties te starten, zolang de actie tot doel heeft de rechten uit de AVG te waarborgen (o.a. randnummers 54 – 60).
Een collectieve actie kan op basis van artikel 80 lid 2 AVG worden ingesteld indien er een schending is van AVG-bepalingen. De belangenhartiger dient dan aan te voeren dat er een inbreuk heeft plaatsgevonden op de subjectieve rechten die de AVG aan betrokkenen geeft. Het is voor ontvankelijkheid niet nodig dat de benadeelden reeds zijn geïdentificeerd, of een mandaat aan de collectieve belangenbehartiger hebben gegeven (o.a. randnummer 63).
Collectieve acties zijn volgens de A-G bij uitstek geschikt om de doelstellingen van de AVG te verwezenlijken en een hoog niveau van bescherming van persoonsgegevens te waarborgen (randnummer 76).

De AG bij het Hof van Justitie van de EU (“HvJ”) geeft advies aan het HvJ over de werking van het Europese recht. In verreweg de meeste zaken volgt het HvJ het advies van de AG. De conclusie van de AG is een belangrijke steun in de rug voor acties gericht op de bescherming van persoonsgegevens. Nu is het wachten op het oordeel van het HvJ.

Meer over de zaak kunt u hier vinden.